Giời leo ở miệng là gì?
Giời leo ở miệng, hay zona thần kinh ở miệng là bệnh da liễu do virus Varicella Zoster gây ra, cũng chính là tác nhân gây bệnh thủy đậu ở cả trẻ em và người lớn. Sau khi cơ thể hồi phục sau đợt thủy đậu, virus này không biến mất hoàn toàn mà “ngủ yên” trong các hạch thần kinh cảm giác cạnh cột sống. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc cơ thể gặp căng thẳng, virus có thể tái kích hoạt và gây ra các biểu hiện đau rát, nổi mụn nước, đặc trưng của bệnh zona thần kinh.
Nếu virus tấn công vào các hạch thần kinh vùng mặt, người bệnh có thể bị giời leo ở miệng, môi, tai, mắt hoặc các khu vực lân cận, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Ngoài các tổn thương da đặc trưng, giời leo ở môi còn có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu khác như miệng trở nên nhạy cảm hơn, đau khi nhai khiến việc ăn uống trở nên khó khăn, kèm theo cảm giác mệt mỏi, đau nhức cơ bắp và giảm cảm giác thèm ăn. Đặc biệt, các vết tổn thương do zona còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn nếu không được chăm sóc đúng cách.
Theo thống kê, cứ 3 người tại Hoa Kỳ thì có 1 người sẽ mắc bệnh zona thần kinh ít nhất một lần trong đời (1). Nguy cơ mắc bệnh tăng dần theo tuổi tác, đặc biệt ở người trên 65 tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu (do bệnh lý nền, điều trị ức chế miễn dịch hoặc stress kéo dài).
Mỗi năm, Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh zona thần kinh dao động từ 1,2 – 3,4 ca trên 1.000 người ở nhóm khỏe mạnh và tăng lên 3,9 – 11,8 ca trên 1.000 người ở nhóm cao tuổi. Khoảng 50% những người sống đến 85 tuổi sẽ trải qua ít nhất một đợt zona thần kinh, trong khi dưới 5% có thể bị tái phát nhiều lần.
Mặc dù bệnh zona thần kinh có tỷ lệ tử vong thấp, chỉ vào khoảng 0,28 – 0,69 ca tử vong trên một triệu người nhưng vẫn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, khiến khoảng 1 – 4% bệnh nhân phải nhập viện. Đáng chú ý, trong số những ca nhập viện, 30% là người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc bị ức chế.
Lưu ý: giời leo là tên gọi dân gian mà người dân Việt Nam sử dụng và truyền miệng từ xưa đến nay, là tên gọi chung để mô tả cho các tình trạng có biểu hiện viêm nhiễm ngoài da, mà tên khoa học là zona thần kinh (Shingles).
Cách trị giời leo ở miệng nhanh nhất tại nhà
Hiện nay, bệnh zona thần kinh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Việc điều trị hiện tại chỉ dựa vào việc chăm sóc để giảm đau, rút ngắn thời gian lành bệnh và ngăn ngừa biến chứng.
Theo “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh da liễu” được ban hành kèm theo Quyết định số 75/QĐ-BYT ngày 13/01/2015:
Trường hợp không biến chứng ở người miễn dịch bình thường:
- Tại chỗ: Dùng hồ nước, dung dịch màu (millian, castellani), mỡ acyclovir hoặc mỡ kháng sinh nếu nhiễm khuẩn.
- Toàn thân: Uống thuốc kháng virus càng sớm trong 72 giờ đầu càng tốt, giúp giảm tổn thương mới và giảm đau. Các lựa chọn:
- Acyclovir: 800mg, 5 lần/ngày, 7 – 10 ngày.
- Hoặc, Famciclovir: 500mg, 3 lần/ngày, 7 ngày.
- Hoặc, Valacyclovir: 1000mg, 3 lần/ngày, 7 ngày.
Có thể sử dụng thêm: thuốc giảm đau, kháng viêm, an thần, vitamin B liều cao. Nếu đau dai dẳng, dùng gel lidocain, kem capsaicin hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng, phong bế thần kinh, vật lý trị liệu. Corticoid có thể dùng giảm đau trong giai đoạn cấp.
Trường hợp suy giảm miễn dịch hoặc tổn thương lan rộng:
Tiêm tĩnh mạch Acyclovir 30mg/kg/ngày, chia 3 lần, trong 7 ngày hoặc đến khi tổn thương đóng vảy.
Trường hợp tổn thương mắt: Kết hợp điều trị với khám chuyên khoa mắt và tiêm tĩnh mạch Acyclovir.
Đau sau zona (PHN): Đây là tình trạng đau kéo dài trên 1 tháng (có thể hàng năm), ảnh hưởng bởi viêm và tổn thương thần kinh gây đau rát, đau nhói… Thường gặp ở người cao tuổi, suy giảm miễn dịch.
Điều trị và dự phòng PHN: Sử dụng thuốc kháng virus sớm trong 72 giờ đầu.
Điều trị hỗ trợ:
- Amitripylin: 25 – 75mg/ngày, tăng liều từ từ để giảm tác dụng phụ (như buồn ngủ, khô miệng, táo bón).
- Carbamazepin: 400 – 1.200mg/ngày, tăng liều dần để hạn chế chóng mặt, buồn nôn.
- Gabapentin: 900 – 2.000mg/ngày, hạn chế tác dụng phụ (như chóng mặt, nhức đầu) bằng cách tăng liều từ từ.
- Pregabalin: 150 – 300mg/ngày.
- Bôi kem chứa lidocaine hoặc prilocaine, ngày 3 – 4 lần
Ngoài ra, các chuyên gia khuyến cáo bệnh nhân tích cực phối hợp thực hiện một số biện pháp hỗ trợ điều trị tại nhà như:
1. Vệ sinh nhẹ nhàng vùng da bị tổn thương
Để hỗ trợ điều trị giời leo ở miệng hiệu quả, việc vệ sinh vùng da tổn thương cần được thực hiện nhẹ nhàng nhưng đúng cách. Người bệnh nên sử dụng các dung dịch sát khuẩn an toàn hoặc dung dịch giúp làm khô nhanh vết thương như eosin (thuộc nhóm thuốc sát khuẩn ngoài da). Những sản phẩm này giúp ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập, giảm nguy cơ nhiễm trùng và bội nhiễm trong quá trình tổn thương đang lành.
2. Dùng băng gạc giảm đau
Khi bệnh giời leo gây tổn thương trên vùng da bên ngoài miệng, việc sử dụng băng gạc đúng cách có thể giúp cải thiện đáng kể cảm giác khó chịu và hỗ trợ quá trình hồi phục. Người bệnh nên sử dụng băng gạc mỏng, sạch để che phủ vùng da bị ảnh hưởng sẽ giúp giảm ma sát với khẩu trang, quần áo hoặc tay khi vô tình chạm vào, đồng thời hạn chế nguy cơ nhiễm trùng từ môi trường bên ngoài.
Ngoài tác dụng bảo vệ, băng gạc còn giúp làm dịu cảm giác đau rát do mụn nước vỡ, nhất là khi tiếp xúc với không khí hoặc bụi bẩn. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả, băng cần được thay thường xuyên, lý tưởng là 1 – 2 lần mỗi ngày hoặc ngay khi thấy bị ẩm hoặc bẩn. Trong quá trình thay băng, cần rửa tay sạch và vệ sinh nhẹ nhàng vùng da để tránh làm tổn thương thêm mô lành.
3. Chườm mát để giảm sưng, giảm đau
Một cách đơn giản nhưng rất hiệu quả để giảm đau rát và sưng viêm do giời leo ở miệng gây ra là chườm mát. Việc này giúp làm dịu cảm giác bỏng rát, hạn chế tình trạng tấy đỏ và mang lại cảm giác dễ chịu tức thì.
Người bệnh có thể dùng một khăn sạch, mềm, thấm nước mát (không quá lạnh), vắt nhẹ rồi đặt lên vùng tổn thương trong vài phút mỗi lần, vài lần trong ngày. Cách này đặc biệt hữu ích khi mụn nước gây cảm giác đau nhói hoặc ngứa rát khó chịu.
4. Dưỡng ẩm và phục hồi da
Khi vùng da hoặc niêm mạc miệng bị ảnh hưởng bởi giời leo, việc giữ cho da luôn đủ ẩm đóng vai trò quan trọng trong quá trình giảm kích ứng, ngăn nứt nẻ và hỗ trợ tái tạo mô tổn thương.
Người bệnh nên sử dụng các loại kem hoặc gel dưỡng ẩm nhẹ dịu, chẳng hạn như gel lô hội nguyên chất, vaseline không mùi hoặc các sản phẩm được bác sĩ khuyến nghị. Những loại này có tác dụng làm dịu tức thì cảm giác rát bỏng, đồng thời tạo lớp màng bảo vệ giúp da mau lành hơn.
Tuy nhiên, cần tránh tuyệt đối các sản phẩm có chứa cồn, hương liệu nhân tạo, bạc hà, menthol hoặc các chất dễ gây kích ứng, vì chúng có thể khiến vết thương trở nên nhạy cảm, đau rát hơn và kéo dài thời gian hồi phục.
5. Ăn uống hợp lý hỗ trợ hồi phục
Khi bị giời leo ở miệng, việc ăn uống không chỉ giúp cung cấp năng lượng mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình tái tạo mô tổn thương. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể giúp người bệnh giảm cảm giác đau, tránh kích ứng và rút ngắn thời gian hồi phục.
- Tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất: Người bệnh nên ưu tiên bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C, vitamin nhóm B, kẽm và chất chống oxy hóa, có nhiều trong rau lá xanh đậm, trái cây tươi như cam, kiwi, dâu, đu đủ, các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt và cá béo.
- Tránh thực phẩm gây kích ứng: Hạn chế tối đa các món cay nóng, chiên xào nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn hoặc chứa nhiều gia vị nồng. Những loại thức ăn này có thể làm tăng cảm giác bỏng rát ở vùng miệng và kéo dài thời gian hồi phục của niêm mạc tổn thương.
- Uống đủ nước mỗi ngày: Cung cấp đủ nước cho cơ thể là điều cần thiết để duy trì độ ẩm cho niêm mạc, hỗ trợ thải độc và giúp da phục hồi nhanh hơn. Người bệnh nên uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày, có thể thay thế một phần bằng nước ép trái cây tươi không đường để bổ sung thêm vitamin tự nhiên.
6. Nghỉ ngơi, giảm stress
Căng thẳng và stress không chỉ làm giảm khả năng miễn dịch mà còn là yếu tố kích hoạt, khiến bệnh giời leo trở nên nghiêm trọng hơn. Vì vậy, nghỉ ngơi đầy đủ và giảm căng thẳng là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi khi mắc bệnh giời leo.
Để cơ thể nhanh chóng hồi phục, người bệnh nên chú trọng ngủ đủ giấc mỗi ngày, vì giấc ngủ giúp cơ thể tái tạo năng lượng và phục hồi nhanh chóng. Hạn chế làm việc quá sức và tránh những hoạt động khiến cơ thể cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi.
Ngoài ra, dành thời gian cho các hoạt động thư giãn như thiền, đọc sách, nghe nhạc nhẹ hoặc hít thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng, giúp tâm trạng thư thái và hỗ trợ quá trình hồi phục của cơ thể.
Khi nào bị giời leo ở môi cần đi khám bác sĩ?
Khi bị giời leo ở môi, nếu gặp phải bất kỳ triệu chứng nào dưới đây, cần đến bệnh viện ngay để bác sĩ kiểm tra và đưa ra phương pháp điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng có thể xảy ra:
- Vết loét trong miệng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng;
- Đau miệng khó chịu, đặc biệt là khi ăn uống;
- Ngứa ran hoặc cảm giác nóng rát trong miệng mà không thuyên giảm;
- Mệt mỏi kéo dài, cảm thấy cơ thể suy yếu;
- Sốt không rõ nguyên nhân hoặc sốt cao đi kèm các triệu chứng khác.
Các triệu chứng này có thể cho thấy bệnh giời leo đang tiến triển nghiêm trọng hoặc có nguy cơ phát sinh biến chứng. Việc thăm khám bác sĩ sớm sẽ giúp người bệnh nhận được phương pháp điều trị phù hợp và giảm thiểu các rủi ro sức khỏe.
Nguồn: tamanhhospital
About the Author
